مقدمه
در این مقاله به بیان نکات کلیدی در مورد پرورش و نگهداری از قناری می پردازیم.
در بخش اول به مسائل مربوط به نگهداری قناری شامل تغذیه ، نور ، دما و بهداشت اشاره شده.
در فصل دوم، مطالبی در مورد پرورش و روند تولد و بلوغ قناری توضیح داده می شود.
در فصل سوم ، با انواع بیماری هایی که قناری ها را تهدید می کند آشنا خواهید شد.
فصل چهارم به شناخت انواع داروها و آنتی بیوتیک ها می پردازد.
و نهایتا در فصل پنجم ، عوارض ناشي از كمبود ويتامين ها ومواد معدني بر روي قدرت جوجه آوری بررسی می شود.
بخش اول: تشریح مسائل مربوط به نگهداری
بطور كلي نگهداري از قناري را مي توان به چهار بخش تقسيم كرد:
1-تغذيه
2-نور
3-دما
4-بهداشت
عوامل فوق، بعلاوه مسائل مربوط به پرورش، در مجموع مديريت نگهداري و پرورش ناميده مي شود و رعايت اين نكات به همراه اعمال صحيح آنها موفقيت شما در نگهداري و پرورش قناري را رقم خواهد زد.
1-تغذيه
اصلي ترين دانه مصرفي كه مي بايست هميشه در اختيار قناري قرار گيرد تخم كتان است . تخم كتان دانه اي مقوي و پرانرژي است ولي اين دانه بتنهايي نمي تواند تمامي نياز هاي يك موجود زنده را برآورده سازد بنابر اين براي برطرف شدن اين نيازها مي بايست دانه ها و سبزيجات و مكملهاي ويتاميني و پروتيني گوناگوني را تهيه و در اختيار پرنده قرار دهيد . دانه هايي نظير ارزن – شلغم – كلم – كاهو – خرفه – ترب و شاهدانه . سبزيجات و ميوه هايي نظير برگ كاهو – ترب – اسفناج – كرفس – گشنيز – كلم – كدو – سيب – هويج – هلو و ليمو شيرين از منابع مهم كربوهيدراتها ,چربيها و پروتئينها و ويتامينها به حساب مي آيند .
بخش ديگري از غذاي قناري كه بصورت دستي تهيه مي شود مخلوطي است از تخم مرغ و آرد سوخاري بعلاوه شيرخشك ، پودر جوانه گندم و سبوس گندم كه دان نرم ناميده مي شود .
ممكن است ارزش غذايي دانه ها به مرور زمان و برحسب شرايط نگهداري تغيير كرده و كاهش يابد بنابراين چهارمين بخش مواد غذايي افزودني هايي مانند مكملهاي پروتيني و ويتامين ها مي باشند كه براي جلوگيري از كمبود احتمالي آنها در خوراك پرنده مورد استفاده قرار مي گيرند .
2-نور
نور، مهمترين عامل براي به بلوغ رسيدن ، رشد و توليد مثل و شروع و پايان پرريزي قناري ها مي باشد . اگر ارزش نوردهي صحيح و مناسب بيش از يك تغذيه خوب نباشد كمتر هم نخواهد بود بنابر اين چگونگي نور دادن در فصول مختلف سال يكي از عواملي است كه در موفقيت شما نقش بسزايي دارد . همانطور كه طول روز از ابتداي فصل تابستان تا انتهاي فصل پاييز سير نزولي در پيش ميگيرد درفصل زمستان و بهار سير صعودي خواهد داشت درنتيجه ميتوان اختلاف اين كاهش و افزايش را محاسبه نمود . اين اختلاف حدودا زماني معادل پنج ساعت است ، با دانستن اينكه كوتاهترين روز سال حدود ده ساعت و بلندترين روز سال تقريبا پانزده ساعت بطول مي انجامد ، نتيجه مي گيريم كه براي جلوگيري از خستگي مفرط در طول دوران توليد مثل نبايد پرنده ها روزانه بيش از پانزده ساعت بيداري داشته باشند و به آرامش و استراحت نيز نياز دارند . نكته مهم ديگري كه بايد مد نظر داشته باشيد چگونگي نور دادن يا كاهش و افزايش زمان نوردهي است . همانطور كه با تغيير فصل از تابستان تا اواخر پاييز بتدريج زمان نور دهي كاهش مي يابد براي افزايش آن و به بلوغ رسيدن پرنده ها بايد حدود پنجاه روز قبل از جفت اندازي به اين كاراقدام نماييد . روش كار به اين گونه است كه هفته اول يك ربع و هفته دوم نيم ساعت و هفته هاي سوم و چهارم و پنجم يك ساعت براي هر هفته و در دوهفته پاياني به ترتيب نيم ساعت و يك ربع به زمان نوردهي افزوده مي شود و در صورتي كه بخشهاي ديگر را به خوبي مديريت كرده باشيد از چهل وپنجمين روز بعد از شروع نوردهي پرنده هاي نر و ماده همگي آمادگي خود را براي توليد مثل نشان خواهند داد.
3-دماي محيط
نقش دما حفظ مقاومت پرنده در مقابل بيماريهاست . كاهش و افزايش دما باعث به وجود آمدن مشكلاتي مي گردد و هر دو صورت آن را استرس مي نامند . بعلاوه اينكه دما همانند تغذيه و نور در شروع تولك رفتن وپايان آن نقش خاص خود را ايفا ميكند . حداكثر دماي مناسب محيط 35 درجه سانتيگراد و حداقل 18 درجه سانتيگراد دمايی است كه ميتوان پرنده را با آرامش خيال نگهداري نمود . 35 درجه دما براي تولك رفتن و 18 درجه براي قطع كامل پرريزي مناسب است .
اما فصل توليد مثل زمانيست كه كاهش و افزايش دما پذيرفتني نيست وپرنده احساس راحتي و زندگي طبيعي و آرام را نخواهد داشت . بنابر اين دماي مناسبي كه پرنده مي تواند دوران توليد مثل را در آن دما به راحتي پشت سر بگذارد بين 21 تا 24 درجه سانتيگراد است.
4-بهداشت
يكي ديگر از اركان مهم در مديريت گله ها حفظ نظافت و بهداشت مي باشد . بنابراين ، مسائلي كه بايد مورد توجه پرورش دهنده و مدير خوب قرار داشته باشد ، نكاتي است كه در زير به آنها اشاره مي شود.
1-شناخت عوامل بيماري زا و حذف آنها
2-شناخت نكات بهداشتي و رعايت آنها
3-شناخت آنتي بيوتيك ها و ويتامين ها و روش مصرف آنها
4-شناخت چرخه زندگي و نياز هاي پرنده اي كه نگهداري ميكند
بخش دوم : تشریح مسائل مربوط به پرورش
پرورش قناري همانند نگهداري ازآن به چهار بخش تقسيم مي گردد و هر بخش مربوط به قسمتي از دوره زندگي اين پرنده است.
1-دوران جنيني
2-دوران رشد
3-دوران بلوغ
4-دوران توليد مثل
1-دوران جنيني
زندگي درون تخم دوران جنيني ناميده مي شود و سيزده روز طول مي كشد . پس از سيزدهمين روز و در ابتداي روز چهاردهم جوجه پوسته تخم را شكسته و از آن بيرون مي آيد و دوران زندگي جديد خود را كه دوره رشد نام دارد آغاز مي كند.
2-دوران رشد
دوره رشد جوجه قناري ، حدود 60 روز طول مي كشد ولي تنها 25 تا 30 روز از اين دوره دو ماهه را توسط والدين تغذيه مي شود در اين مدت كوتاه رشد جوجه چنان سريع است كه تقريبا به چهل برابر وزن خود در زمان تولد مي رسد .
روزهاي باقيمانده از اين دوران براي كسب تجربه نسبت به محيط اطراف ، رويش كامل پرها و استقلال براي ادامه حيات پرنده جوان بسيار حساس و ارزشمند است.
3-دوران بلوغ
پس از 60 روزگي وشروع مرحله سوم ، پرريزي و تولك رفتن پرنده جوان آغاز مي شود . اين پرريزي منحصرا پرهاي تنه پرنده را شامل مي شود ولي پرنده پرهاي پرواز خود را از دست نمي دهد ؛ در اين هنگام رشد جسمي و محسوس پرنده پايان يافته و پرنده مرحله جديد زندگي خود را كه اصطلاحاً عقل رس شدن است آغاز مي نمايد . پرنده جوان رفتار هاي اجتماعي و شرايط زندگي گروهي را در اين دوران فرا مي گيرد . همچنين رشد غدد تناسلي در اين دوران شروع و تا بلوغ كامل پرنده ادامه مي يابد . سن بلوغ معمولا بر حسب نژاد هاي مختلف بين 6 تا 8 ماه است ولي ديده شده كه در نژادهاي سبك نظير قناري هاي رنگي پرنده در 5 ماهگي هم قدرت توليد مثل به دست مي آورد.
4-دوران توليد مثل
در اين دوره ، قناري هاي نر و ماده با رفتارهاي خود آمادگي خود را براي توليد مثل نشان مي دهند ماده ها بيقراري مي كنند و نرها با ولعي خاص به آواز خواني مشغول هستند . در اين زمان وبعد از جفت اندازي پرنده هايي كه خود زماني نيازمند مراقبت بودند ، به مراقبت از جوجه هاي خود مي پردازند . با اولين سري تخم گذاري پرنده نر و ماده كم تجربه ، همانند والدين خود كسب تجربه مي كنند و مرحله جديد را مي آموزند . بنا بر اين بهتر است يكي از جفتها را مسن تر و كار كشته تر انتخاب كنيد تا هم شما و هم جفت كم تجربه دردسر كمتري را براي بزرگ كردن جوجه ها تحمل نماييد .
شناخت بيماري ها
مقدمه:
بطور كلي ؛ قناري ها نسبت به ساير پرندگان ، كمتر دچار بيماري مي شوند . پرنده اي كه جاي مناسب داشته باشد و به خوبي تغذيه و نگهداري شود ، به ندرت نيازي به دارو و درمان پيدا خواهد كرد . در چنين شرايطي ، قناري حتي در قفس نيز احساس رضايت خواهد كرد . مسلماً به عنوان يك اصل كلي ، پيشگيري بهتر از درمان مي باشد ولي حتي با رعايت همه نكات بهداشتي ، باز حوادث و بيماري ها اتفاق مي افتند . لذا بايد مراقب باشيد و با ديدن اولين علائم غير طبيعي به دكتر دامپزشك مراجعه نمائيد .
لازم به يادآوري است كه درمان بيماريها بايد توسط شخصي انجام گيرد كه در اين زمينه تجربه كافي دارد چرا كه برخي از مواقع ، مصرف داروهاي اشتباه و يا مقدار نامناسب از داروهاي موثر موجب عدم درمان يامسموميت دارويي پرنده خواهد شد .
بدتر از اين حالتي است كه شما بيماري را به صورت ناقص درمان كنيد و پرنده به ظاهر سالم شود ولي در عين حال عامل بيماري را به تناوب و يا بطور دائم از طريق ترشحات و يا مدفوعش درمحيط پخش كند و موجب بيمار شدن ساير پرندگان ، حيوانات و حتي انسان گردد . نكته ديگر اينكه با مصرف نادرست داروهاي مختلف امكان دارد كه عامل بيمار نيز داراي مقاومت دارويي گشته و ديگر به هيچ آنتي بيوتيكي حساس نباشد و شما پرنده هايتان را ازدست بدهيد .
1-عفونت با باكتري اي كولاي ( e.coli infection )
عامل اين بيماري اشرشياكولاي است و بين بسياري از گونه هاي پرندگان مشترك بوده و باعث بيماري ميشود . برخي از انواع آن قدرت بيماريزايي شديدي دارند و ساير انواع آن در تحت شرايط خاص مانند همراه شدن با ساير بيماريهاي ويروسي و باكتريايي و يا شرايط بد نگهداري ، همراه با استرس هاي زياد بيماريزا مي گردند . علائم بيماري بسته به حاد بودن و يا تحت حاد بودن بيماري متفاوت است . در صورتي كه باكتري وارد خون شود , موجب كز كردن پرنده و مرگ سريع او مي گردد ولي اگر باكتري در اندامهاي مختلف جايگزين شود موجب عوارض متفاوتي مي گردد . گاهي اوقات وارد دستگاه تنفس شده و عوارض تنفسي مي دهد كه معمولا ناشي از تهويه بد محل نگهداري پرنده و گرد و خاك زياد مي باشد . اگر در مفاصل موضعي شود تورم مفصل و پادرد ايجاد مي كند . در صورتي كه وارد مجراي تخم شود موجب چسبندگي تخم و عفونت مجرا و نهايت مرگ مي شود در دستگاه گوارش اسهال ايجاد مي كند . در جوجه ها يا موجب تلفات قبل از خروج تخم مي شود و يا جوجه به دنيا آمده ضعيف و كوچك بوده , دچار اسهال شده و بزودي تلف مي گردد .
2-سالمونلوز (salmonellosis)
اين بيماري در اثر تعداد زيادي از گونه هاي مختلف باكتري از جنس سالمونلا ايجاد مي شود . اكثر گونه هاي اين باكتري بين حيوانات مختلف و حتي انسان مشترك مي باشند و درجات مختلف بيماري را ايجاد مي كنند . اين بيماري ممكن است از سه راه مختلف پرنده را مبتلا كند .
الف – آلودگي موجود در غذاي مصرفي پرنده ( خصوصا تخم مرغ )
ب- آلودگي غذاي پرنده با مدفوع جوندگان و يا فضولات پرندگان مبتلا
ج – تماس مستقيم با پرنده تازه خريداري شده اي كه يا در دوره كومون بيماري است ، و يا به صورت ناقل به ظاهر سالم ميكروب را از خود دفع مي كند .
به ندرت نيز انتقال بيماري از طريق دست انسانهاي مبتلا به سالمونلا و يا گزش انگل هاي خارجي مانند كك ها اتفاق افتاده است در اين ارتباط ، نكته بهداشتي بسيار مهم اين است كه برخي از انواع سالمونلا در پرنده ايجاد بيماري نكرده و از طريق مدفوع به محيط خارج وارد گشته و در صورتي كه با مواد غذايي مورد مصرف انسان تماس پيدا كند ، موجب مسموميت هاي شديد غذايي تا حد مرگ مي شود . علائم بيماري ناشي از اكثر سالمونلا هاي مختلف در انسان شامل عوارض گوارشي و مسموميت غذايي مي باشد بجز گونه هاي خاص سالمونلا كه در انسان ايجاد بيماري تب روده (حصبه) مي كند . در قناري ، بسته به گونه سالمونلاي عامل بيماري ، سن پرنده مبتلا و شرايط نگه داري ، علائم درمانگاهي مي تواند متفاوت باشد . اكثراً در جوجه قناري ها موجب مرگ و مير در روزهاي اول بعد از خروج از تخم ويا حتي درون تخم و گاهي به هنگام خروج از تخم مي شود معمولا هنگامي كه قناري ماده به اين بيماري مبتلا مي شود ، اكثر جوجه هايش درون تخم از بين مي روند و كمتر از 20 درصد آنها سالم به دنيا خواهند آمد . جوجه هاي مبتلايي كه از تخم خارج شده اند ، كوچك و ضعيف بوده و اكثر آنها دچار اسهال مي باشند . در شكلهاي ديگر بيماري كه پرنده بعد از خروج از تخم مبتلا مي شود ، ممكن است عوارضي چون خمودگي ، چرت زدن ، اسهال ، بي اشتهايي و پف كردن را از خود نشان دهد . همچنين چند ساعت قبل از مرگ دچار لرزش ، تشنج و غش شده و بالاخره تلف مي شود . درمان بايد براساس كشت ميكروبي و آنتي بيوگرام انجام شود تا موثرترين داروي ممكن بكار رود .
3-عفونت با كمپيلوباكتر ( campylobacter infection )
عامل ايجاد اين بيماري در پرندگان كمپيلوباكترژوژناي است . راه ابتلا از طريق دهان بوده و جهت ايجاد بيماري نياز به عوامل مستعد كننده از جمله ساير عفونتها و يا استرس ها دارد . اين باكتري در انسان نيز موجب ناراحتي هاي گوارشي مي شود . علائم بيماري شامل بي اشتها يي ، اسهال و لاغري تدريجي است .
4-پاستورلوز ( pasteurellosis )
عامل ايجاد كننده آن باكتري پاستولامالتوسيدا مي باشد . عامل بيماريزا مي تواند از طريق دستگاه تنفسي جراحات جلدي وارد بدن شود و موجب بيماري گردد . اين بيماري از جمله بيماري هايي است كه بين پرندگان مختلف مشترك بوده و اكثر پرندگان به آن مبتلا مي گردند . معمولا انتقال بيماري از طريق پرنده هاي ناقل به ظاهر سالم ويا جوندگان خصوصاً موش رخ مي دهد علائم بيماري بسته به ميزان مقاومت پرنده و قدرت بيماريزايي ميكروب مي تواند متفاوت باشد . در شكل فوق حاد بيماري ، پرنده بطور ناگهاني تلف مي شود و از زمان كسل شدن پرنده تا تلف شدن او بيش از چند ساعت نمي گذرد و در طي اين زمان پرنده چشمهايش را بسته ، پف كرده و هيچ عكس العملي نسبت به محيط اطراف خود ندارد . حتي بعضي اوقات مرگ هنگام پرواز يا در حال غذا خوردن و در حاليكه پرنده به ظاهر سالم مي باشد اتفاق مي افتد . در اشكال خفيف تر بيماري عوارض تنفسي مثل ناله كردن خفيف و يا ريزش اشك و ترشحات از چشم وبيني مشاهده مي شود . گاهي اسهال نيز وجود دارد .
5-عفونت استرپتوكوكي ( streptococcus infections )
عامل آن باكتري استرپتوكوكوس مي باشد و در همه جا حتي گرد و غبار موجود در هوا نيز وجود دارد و معمولا در مواقعي كه عفونتهاي ويروسي و يا ساير بيماري ها پرنده را ضعيف كند بعنوان يك ميكروب فرصت طلب موجب بيماري ميگردد . اكثرا در طول دوران جنيني و يا ده روز اول پس از خروج جوجه از تخم موجب تلفات مي گردد. به ندرت نيز در پرندگان مسن تر ايجاد بيماري مي كند در بين پرندگان و پستانداران مشترك مي باشد ولي به طور كلي در پرندگان اهميت كمتري دارد . علائم بيماري متفاوت بوده و عوارض مختلفي ايجاد مي كند . مثل آبسه هاي پوستي ، زخمهاي چركي ، آندوكارديت وجتاتيو بر روي دريچه هاي قلب ، تورم مفاصل ، لنگش و بالاخره آبسه كف پايي . گاهي ميكروب وارد خون شده و در طي يك يا دو روز موجب مرگ سريع همراه با عوارضي همچون افزايش تعداد تنفس در ساعات پاياني عمر پرنده ، پف كردن ، اسهال و بستن چشمها مي شود . در قناري ممكن است تلفات خيلي زياد باشد . بعضي وقت ها پرنده دچار عوارض عصبي و افزايش تحرك مي شود و به نظر هيجان زده مي آيد ، به طوري كه خودش را به اطراف زده و در اثر جراحات بوجود آمده و يا ضربه و خونريزي داخلي تلف مي گردد .
6-ليستريوز ( listeriosis )
اين بيماري دراثر باكتريي بنام ليستريامونوسيتوژنز بوجود آمده و در بسياري از انواع پرندگان و پستانداران ايجاد عوارض مي كند . ولي در بين پرندگان ، قناري نسبت به اين بيماري حساس تر است . انسان نيز نسبت به اين باكتري حساس بوده و گاهي دچار مننژيت مي شود . معمولا باكتري از راه دهان وارد بدن شده و بيماريزا مي گردد . خوشبختانه نسبت به انواع ضدعفوني كننده هاي رايج حساس مي باشد و به سرعت از بين مي رود . اين بيماري در شكل حاد موجب تلف شدن پرنده ظرف مدت يك تا دو روز مي شود . در مواقعي كه دوره بيماري طولاني تر مي شود ، عوارض عصبي مانند لرزش و پيچش گردن و فلجي نيز بروز مي كند .
7- بيماري اريزيپلاس ( rysipelas )
اين بيماري در اثر باكتريي به نام اريزيپاوتريكس ايجاد مي شود .خوك و بوقلمون حساس ترين حيوانات نسبت به اين باكتري میباشند ، ولي در قناري نيز اين بيماري مشاهده مي شود . در انسان نيز گاهي اين باكتري در اثر ورود از راه زخم هاي پوستي موجب واكنشهاي موضعي مي شود . جوندگاني مثل موش يا حشرات گزنده نيز مي توانند عامل بيماري را منتقل كنند . معمولاً باكتري به طور آزاد در خاك مرطوب و يا آب هاي راكد كم عمق وجود داشته یا تكثير پيدا مي كند . در مجموع اين بيماري براي قناري خطر جدي ندارد و راه انتقال آن از طريق دهان است . معمولا علائم بيماري شامل بي اشتهايي ، كز كردن ، ضعف ، اسهال سبز متمايل به زرد مي باشد كه خيلي سريع منتهي به مرگ مي شود .
8- بيماري هاي مايكوپلاسمايي ( mycoplasmosis )
عامل آن مايكوپلاسما مي باشد كه از نظر طبقه بندي پست تر از باكتري ها قرار مي گيرد و فاقد ديواره سلولي بوده ولي در روي برخي از محيط هاي كشت آزمايشگاهي رشد مي كند . در مقابل ضدعفوني كننده هاي مختلف و خشكي محيط بسيار حساس بوده و ظرف چند ساعت در محيط خارج از بدن موجود زنده از بين مي رود . بدين خاطر براي انتقال اين بيماري نياز به تماس نزديك بين پرنده آلوده با پرنده حساس مي باشد . اين ميكروب از طريق تخم نيز منتقل شده و در بين آنها ايجاد مرگ و مير مي كند . معمولاً براي بيماريزا شدن نياز به عوامل مستعد كننده اي مثل ساير ويروس ها و باكتري ها دارد . علائم بيماري شامل مشكلات تنفسي ، خرخر كردن ، آبريزش از چشم و بيني ، تورم مزمن ملتحمه چشم و سينوس تحت چشمي و مفاصل مي باشد . در جوجه ها نيز موجب افزايش مرگ و مير مي گردد .
9-عفونت استافيلوكوكي ( staphylococcus infection )
مهمترين گونه بيماريزاي اين باكتري استافيلوكوكوس اورئوس مي باشد. باكتري هاي موجود در اين خانواده درهمه جا از جمله گرد و غبار موجود در هوا پراكنده هستند . اكثر پرندگان سالم نيز در سطح پوست يا مخاط دستگاه تنفس يا گوارش يافت مي شود و بعنوان يك باكتري عفونت زاي فرصت طلب مطرح مي باشد كه در شرايط مستعد بيماريزا مي گردد . جراهات پوستي و استرسهاي طولاني از عمده ترين عللي است كه باكتري را بيماري زا مي كند . اين ميكروب نسبت به خشكي محيط مفاوم بوده و بدين ترتيب مدتها مي تواند خارج از بدن موجود زنده بطور فعال باقي بماند . معمولا بيماري بطور انفرادي بروز كرده و بندرت همه گير مي شود . بسته به شرايط مختلف علائم بيماري بسيار متفاوت مي باشد يكي از بزرگترين مشكلاتي كه اين ميكروب ايجاد مي كند افزايش تلفات جوجه ها در هنگام خروج از تخم و يا چند روز بعد از آن مي باشد كه معمولا در اثر عدم پاكيزگي لانه ها و يا استفاده نا صحيح و بي رويه آنتي بيوتيكهاي مختلف در قناري ماده ( بعنوان پيشگيري كننده از بيماري هاي مختلف ) رخ ميدهد . در اين حالت عدم جذب كيسه زرده و يا تورم ناحيه ناف ديده خواهد شد . حالت ديگر ناشي از ورود باكتري به خون ميباشد كه موجب خمودگي ، بي اشتهايي ، ژوليدگي پرها و پف كردن و در نهايت مرگ مي شود .گاهي افتادن بند هاي انگشتان پا و يا ناخن آنها بعلت عفونت به اين باكتري مي باشد . برخي مواقع عوارض عصبي از جمله لرز ، برگشتن سر به طرف عقب و تشنج نيز قبل از مرگ ديده مي شود . در حالاتي كه عفونت از طريق خون و يا زخم پوستي به مفاصل برسد مومجب تورم و تجمع چرك فيبريني در آنها شده و در مراحل پيش رفته موجب عفونت استخوان ها نيز مي گردد . مواقعي كه عوامل مستعد كننده و يا زخمهاي پوستي حضور داشتته باشند اين باكتري موجب تورم جلد همراه با چرك مي شود و در ناحيه كف پا ايجاد آبسه كرده و سبب پادرد و لنگش مي گردد .
10-بيماري تورم عفوني پيش معده ( infections proventriculitis )
اين بيماري در اثر باكتري درشتي به نام مگا باكتر كه به خانواده لاكتو باسيلاسه تعلق دارد بوجود مي آيد و در قناري ، فينچ ، مرغ عشق و برخي طوطي هاي كوچك ديده شده است . بيشتر مواقع اين باكتري در طول دوران توليد مثل و پرورش جوجه ها مسئله ساز مي شود ولي تقريبا هميشه با يك عامل مستعد كننده مثل تراكم زياد يا سوء تغذيه همراه است . تنها نشانه بيماري از دست دادن تدريجي و بسيار آهسته وزن بدن است بطوري كه طي مدت دوازده تا هجده ماه پرنده را از پا در مي آورد عامل بيماري از طريق فضولات در محيط پخش مي شود و از راه خوراكي سايرپرنده ها را مبتلا مي كند . در كالبد گشايي زخم يا تورم پيش معده در ناحيه اتصال آن با سنگدان قابل مشاهده است كه مي تواند همراه يا بدون خونريزي باشد.
شناخت داروها
تقسيم بندي آنتي بيوتيكها از نظر منشاء :
1-منشا طبیعی
2-منشا نیمه ساختگی
3-منشا ساختگی
در ادامه به تشریح موارد فوق می پردازیم.
1 – منشاء طبيعي
– كفكها ، مانند : پني سيلين هاي طبيعي و گريزئوفولوين
– قارچهاي پست ، مانند : استرپتو مايسين – كلر تتراسيكلين – اكسي تتراسيكلين – اريترومايسين – نئومايسين – نيستاتين وسفالوسپورين
– باكتري ها ، مانند : باسيتراسين – پلي ميكسين ها و تايروتريسين
2-منشاء نيمه ساختگي
– مانند : اگزاسيلين – گلوگزاسيلين – آمپي سيلين – دي هيدرواسترپتومايسين – تتراسيكلين
3 – منشاء ساختگي
– مانند : كلرامفنيكل و رولي تتراسيكلين
طيف اثر آنتي بيوتيكها :
بعضي آنتي بيوتيكها ، روي عده زيادي از جرمها موثر هستند . لذا به اين دسته از آنتي بيوتيكها ، وسيع الطيف گويند و بعضي فقط روي عده كمي اثر مي كنند كه آنها را با طيف محدود مي نامند . براين اساس آنتي بيوتيكها به سه گروه تقسيم مي شوند :
– گروه اول عمدتاً روي باكتري هاي گرم مثبت موثرند مانند پني سيلين هاي نيمه ساختگي
– گروه دوم عمد تا روي باكتري هاي گرم منفي هوازي اثر مي گذارند مانند پلي ميكسين ها
– گروه سوم روي هر دو دسته باكتري هاي گرم مثبت و منفي موثرند مانند تتراسيكلين ها
سينرژيسم و آنتاگونيسم اثر:
آنتي بيوتيكها را بر اساس دارا بودن توافق اثر و يا تضاد اثر با يكديگر به دو گروه تقسيم نموده اند .
گروه اول شامل : پني سيلين ها – استرپتومايسين – باسيتراسين – نئو مايسين و پلي ميكسين ها است .
گروه دوم شامل : تتراسيكلين ها – كلرامفنيكل – اريترومايسين و نووبيوسين مي باشد .
هر يك از اين دو گروه درداخل خود ممكن است سينرژيسم اثر داشته باشند ولي آنتاگونيسم اثر ندارند . اما دارو هاي گروه اول ممكن است با گروه دوم آنتاگونيسم اثر داشته باشند . براي مثال پني سيلين با استرپتومايسين سينرژيسم اثر دارد و پني سيلين و كلرامفنيكل با يكديگر آنتاگونيسم اثر دارند .
مقاومت باكتريايي :
بر اثر يكسري عوامل از جمله مصرف بي رويه داروها باكتريها مي توانند نسبت به آنتي بيوتيكهاي مختلف مقاومت پيدا كنند اين موضوع امروزه مشكل بزرگي ايجاد كرده است و شايد همين امر باعث پيدايش روز افزون آنتي بيوتيكهاي جديد مي گردد . براي مثال ، پس ازكشف پني سيلين سوشهاي مقاوم استافيلو كوك بندرت مشاهده مي شد . ولي پس از دهه پنجاه ميلادي به بعد ؛ سوشهاي مقاوم رو به افزايش گذاشت ، بطوري كه در دهه پنجاه و پنج ، پنجاه درصد كل سوشهاي جدا شده استافيلو كوك مقاوم بودند .
برخي از انواع آنتي بيوتيكها :
پني سيلين ها – جانشينهاي پني سيلين آمينوگليكوزيدها – تتراسيكلين ها – نيتروفورانها – آموكسي سيلين – آمپي سيلين – پني سيلين جي – اريترومايسين – لينكومايسين – اسپكتينو مايسين – سفالوسپورينها – تايلوزين – استرپتو مايسين – جنتا مايسين – كانا مايسين – نئومايسين – تتراسيكلين – اكسي تتراسيكلين – كلر تتراسيكلين – داكسي سايكلين – فورازوليدون – فورالتادون
سم شناسي آنتي بيوتيكها :
داروهاي ضد باكتريايي گروه موادي هستند كه بينهايت مفيد بوده و داراي اهميت و فايده اقتصادي در دامپزشكي مي باشند . بسياري از آنها سالم و عاري از عوارض نامطلوب هستند . شكي نيست كه فوايد حاصل از استفاده داروها ي ضد باكتريايي خيلي بيشتر از خطرات آنها است . آنتي بيوتيك ها عوارض نامطلوب هم دارند . مطالعات تجربي نشان داده است كه بعضي از آنتي بيوتيكها داراي اثر مستقيم قلبي عروقي در چندين گونه از دامها مي باشند . بعضي از عوارض نامطلوب آنتي بيوتيكها عبارتند از كاهش بازده قلب ، كاهش فشار خون ، كاهش نسبي ضربان قلب ، تضعيف عضله قلب . به همين دليل توصيه مي شود كه از مصرف خودسرانه داروها اجتناب نماييد .
محل اثر آنتي بيوتيك ها:
هر آنتي بيوتيك برحسب ميزان مصرف و نوع آن محل اثر خاص خود را دارد بنابر اين به صرف اينكه يك ماده آنتي بيوتيك ناميده مي شود نمي تواند براي همه بيماري ها مورد استفاده قرار گيرد . و بايد نوع آنتي بيوتيك براساس نوع بيماري و محل تاثير آن دارو انتخاب شده باشد .
عوارض ناشي از كمبود ويتامين ها ومواد معدني بر روي قدرت جوجه آوري
عمده مواد غذايي كه موجب اختلالات جوجه كشي درقناري ها مي شوند عبارتند از مواد معدني و ويتامين ها . بسته به نوع
كمبود و انفرادي يا چند موردي بودن اين كمبودها ممكن است عوارض متفاوت باشد .
كمبود ويتامين A :
موجب كوري – نقرس – تلفات جنيني در روزهاي اول و دوم رشد جنين بخاطر نارسايي سيستم گردش خون و كاهش ميزان خروج جوجه ها از تخم مي شود . معمولا علت كمبود اين ويتامين ناشي از عدم استفاده از سبزيجات و مصرف غذاي كهنه مي باشد .
كمبود ويتامين D :
موجب نرمي استخوان و كج شدن استخوان هاي بلند ( مثل ساق پا ) ، كاهش ضخامت پوسته تخم و مرگ جنين در اواخر دوران جوجه كشي شود . معمولا به علت عدم دسترسي پرنده به نور آفتاب بروز مي كند .
كمبود ويتامين E :
موجب عدم باروري تخمها ، ضعف جوجه خارج شده از تخم ، مرگ در روزهاي اوليه پس از خروج از تخم همراه با خيز زير پوستي و آتروفي عضلاني مي شود . در اثر مصرف دان ها يا مواد چرب اكسيد شده بروز مي كند .
كمبود ويتامين B1 :
موجب بدنيا آمدن جوجه هاي ضعيف و داراي لرزش مي شود كه ظرف چند روز پس از خروج از تخم تلف مي شوند .
كمبود ويتامين B2 :
موجب فلجي و جمع شدگي پنجه پا از مرحله دوم رشد جنيني به بعد مي شود .
كمبود ويتامين B6 :
به سبب نقش مهمش در رشد اوليه جنين ، موجب افزايش مرگ و مير جنين مي شود . جيره هاي غذايي حاوي پروتئين زياد بطور ثانويه موجب كمبود اين ويتامين مي شود . كمبود همزمان اين ويتامين و ماده معدني منگنز موجب بزرگ شدن مفصل خرگوشي (مفصل بالاي ساق پاي پرنده) شده و منجر به دررفتگي پا به يك طرف گردد .
كمبود ويتامين B12 :
موجب كم خوني و مرگ در دوران اوليه و گاهي ادم و تحليل رفتن رشد عضلاني در مرحله دوم رشد جنيني مي شود .
كمبود نياسين ( اسيد نيكوتينيك ) :
موجب كاهش ميزان جوجه درآوري مي شود. معمولا به علت استفاده از منابع پروتئيني نامرغوب و كمبود اسيد آمينه تريپتو فان بروز ميكند .
كمبود اسيد فوليك ( فولاسين ) :
موجب مرگ و مير جوجه در دوره اوليه رشد در اثر كم خوني و گاهي مرگ و مير درهنگام خروج جوجه از تخم مي شود . معمولاً براثر مصرف طولاني مدت آنتي بيوتيك بروز مي كند . زيرا آنتي بيوتيك موجب از بين رفتن باكتري هاي روده اي كه مسئول ساختن اين ويتامين هستند , مي شود .
كمبود اسيد پنتوتنيك :
موجب بروز پرهاي غيرعادي همراه با خونريزي زير پوست در مرحله سوم رشد جنيني مي گردد .
كمبود بيوتين :
موجب مرگ و مير در مرحله اول و سوم رشد جنيني همراه با تغيير شكل منقار به صورت منقار طوطي و كوتاه شدن طول استخوان ها مي شود.
كلسيم و فسفر ca – p :
ميزان هريك از اين دوماده به تنهايي و نسبت بين آنها تاثير زيادي برضخامت پوسته تخم و رشد استخوان بندي جنين دارد . كمبود آنها و يا عدم تعادل بين آن دو موجب كاهش قدرت جوجه در خروج از تخم مي شود . جوجه هاي مبتلا داراي رانهاي ضخيم و بال هاي كوتاه همراه با خيز زير پوست گردن و نرمي استخوان مي باشد .
منيزيم mg :
اين ماده معدني در تنظيم رشد استخواني نقش داشته و كمبود آن موجب بيماري پروزيس ، كوتاه شدن طول بال خيز زير پوستي و منقار طوطي شكل مي شود .
نكته قابل توجه در مصرف ویتامین و مواد معدنی:
مصرف بي رويه بسياري از مواد معدني يا ويتامين ها موجب مسموميت و بيماري مي شود . خصوصا ويتامين هاي محلول
و مواد معدني مانند سلنيم . از اينرو توصيه مي گردد در مصرف ويتامين جانب احتياط رعايت شود A,D,E درچربي مانند ويتامين و بيش از مقدارلازم تجويز نگردد .